Skopiuj link

Koncert Kantorów: Będę chwalił Pana póki żyję, będę śpiewał Bogu memu póki dni moich (Ps. 146,2). W hołdzie błogosławionej pamięci kantora Benziona Millera

29.06.2025 - 19:00 / Synagoga Tempel, ul. Miodowa 24

Świadectwem prawdziwej przyjaźni może być jedynie śmierć. Ona tę przyjaźń pieczętuje. Na wieki wieków. 

Przez dwadzieścia osiem lat miałem szczęście i zaszczyt przyjaźnić się z kantorem Benzionem Millerem. Niesłusznie używam czasu przeszłego, jako że przyjaźń ta nie skończyła się z chwilą Jego śmierci. Skończy się wraz z moim odejściem. 

Hazan Miller szczerze kochał Kraków. Mimo choroby i sprzeciwu lekarzy 18 grudnia 2024 roku przyjechał z Brooklynu, aby właśnie tu, w gronie bliskich przyjaciół celebrować 77- mą rocznicę swoich urodzin. Zachowało się nagranie z Hawdali, podczas której – jak się miało okazać – po raz ostatni błogosławi wino, światło i wonności świata, który mu przyszło opuścić. 

Dwa dni potem odstąpiła go świadomość miejsca i czasu. Rozpoczął bolesną drogę powrotu do Świątyni w Jeruszalajim, gdzie dziś, wolny od bólu i goryczy, razem z innymi wielkimi kantorami Yossele Rosenblattem, Gershonem Sirotą, Moshe Koussevitzkim oraz chórem kantorów wszystkich wieków, śpiewa nieprzerwanie przed Obliczem Najwyższego.  

Towarzyszyłem mu w tej drodze do chwili, kiedy czuwający przy nim córka Raizy i syn Eli, zdecydowali zabrać ojca do domu w Brooklynie, gdzie czekali najbliżsi. Wkrótce po tym zmarł. 

Czym była obecność kantora Benziona Millera dla naszego Festiwalu? Mój Boże…, nie wiem co powiedzieć. Cokolwiek powiem – to będzie za mało. Nie to. Natomiast wiem, czym jest jego nieobecność: 

Kiedy wyjeżdżał z Brooklynu do Krakowa, w domu i w synagodze pozostawił wszystko otwarte, niedokończone, w stanie oczekiwania –  uczucia, myśli, modlitwy, pieśni…,  wszak powiedział, że niebawem wróci. „W przeddzień” rozmawialiśmy o koncercie. Benzion mówił o przesłaniu piękna i pokoju z Kazimierza. I o ogromnej radości z powrotu do Krakowa po czasie skażonym pandemią. Wiem już, że nie wróci, więc pewnie należałoby to wszystko zamknąć, podsumować, opisać, ułożyć w jakimś chronologicznym porządku, zarchiwizować. Ale nie chcę. Poczekam. Mimo wszystko. Powiedział przecież, że wróci. Choćby na tę jedną chwilę. Bo ja wiem, że na dzisiejszym koncercie pojawi się Jego duch. Pojawi się. Będzie wśród nas –  razem z Blimą, wdową po Benzionie, z Jego dziećmi, rodziną i przyjaciółmi. Z nami. 

Planowaliśmy, że Benzion wystąpi razem ze swoim synem, kantorem Shimmy Millerem. Dzisiaj Shimmy zaśpiewa dla Ojca z innymi kantorami, niegdyś studentami Mistrza, a obecnie jednymi z najwybitniejszych kantorów naszych czasów.  

I dopiero po tym koncercie, kiedy zgasną światła i zapadnie mrok, będę mógł wyjść z opuszczonego pokoju Festiwalu i zamknąć za sobą drzwi. Szczęśliwy, że mój Przyjaciel wciąż jest przy mnie. 

Janusz Makuch 

 

 

 

Artyści

Kantor Shimmy Miller

Urodzony w 1976 roku w Ontario, w Kanadzie, Shimmy Miller uczył się w Bobover Yeshivas w Nowym Jorku i w Londynie, a także w Yeshivat Avnei Nezer w Bayit Vagan, w Izraelu. Swoją karierę śpiewaka rozpoczął w wieku 5 lat jako solista w Young Israel Beth-El na Brooklynie, gdzie jego ojciec, Benzion Miller OB”M, sprawował funkcję kantora przez 42 lata. Studiował śpiew i liturgię kantoralną u dr. Dona Robertsa i u Darrela Lauera z Belz Cantorial School of Music na Yeshiva University, a także u światowej sławy kantora i muzyka Daniela Gildara.

Dziedzictwo śpiewu kantoralnego w rodzinie Millera sięga pokoleń. Jego ojcem był kantor Benzion Miller, dziadkiem kantor Aaron Miller a pradziadkiem Chaim Shimmon Miller, po którym nosi imię: wszyscy oni znani są na całym świecie jako niezrównani mistrzowie Chazanutu i Tefilah.

Miller koncertował w Izraelu, Europie i Kanadzie, a także w całych Stanach Zjednoczonych. Występował z Israel Philharmonic Orchestra, The Jerusalem Great Synagogue Choir pod batutą Eli Jaffe, a także z innymi wybitnymi orkiestrami i chórami.

Chazan Shimmy Miller pełnił funkcję kantora Congregation Bais Naftali w Los Angeles, CA. a także Ahavas Torah w Engelwood NJ. Miller zaczynał swoją karierę w chórach pracując w studio dla różnych kantorów i popularnych śpiewaków, a także jako lider chóru i dyrygent w Young Israel Beth-El w Boro Park, gdzie również urzędował jego ojciec. Miller często zastępował ojca jako chazan.

Tenor liryczny Kantora Millera cechuje się wyjątkową skalą. Jest mistrzem nusach, którego nauczył się przez lata asystowania ojcu, zarówno jako solista w chórze, jak i później jako dyrygent.

 

 

Kantor Nissim Saal

Nissim Saal to światowej sławy chazan, ceniony za wyjątkowy głos, imponującą skalę wokalną i wyjątkową kontrolę. Jego muzyczna podróż rozpoczęła się w młodym wieku, w wyniku inspiracji legendarnym Yossele Rosenblattem i innymi wielkimi chazanami z przeszłości.

Repertuar Nissima Saala wykracza poza tradycyjną muzykę kantoralną, obejmując różnorodne style, w tym muzykę chasydzką, operową i klasyczną. Jego wyjątkowy głos i wszechstronność oczarowały publiczność na całym świecie.

Nissim Saal występował w wielu prestiżowych salach, w tym: w Operze Izraelskiej, Teatrze Jerozolimskim, podczas ceremonii ONZ upamiętniającej Holocaust, w rezydencji Mar-a-Lago.

Odbył również wiele tras koncertowych po Australii, Polsce, Amsterdamie, Londynie, Budapeszcie i wielu miastach w Stanach Zjednoczonych.

Nissim Saal pełni funkcję głównego chazana w szanowanej Synagodze Centralnej Yeshurun w Jerozolimie. Ponadto często występuje jako gościnny chazan w renomowanych synagogach na całym świecie.

 

 

Kantor Israel Rand

Urodził się w Tel Awiwie w roku 1963. Już od najmłodszych lat wyróżniał się niezwykłym talentem muzycznym, jako dziecko pobierał nauki muzyki kantoralnej u kantora Shlomo Ravitza, poznając podstawy tej sztuki. Następnie został solistą w słynnym chórze dziecięcym pod batutą kompozytora Yigala Caleka.

Israel Rand ukończył z wyróżnieniem Tel Aviv Cantorial Institute prowadzony przez dyrygenta Eli Jaffe. Wśród wielu jego wybitnych był między innymi kantor Moshe Stern: Rand jest do dziś uważany za jednego z jego najwybitniejszych uczniów.

W 1989 roku Rand został wyznaczony głównym kantorem synagogi „Heichal Meir” w Tel Awiwie, idąc w ślady kantorów Yitzchaka Eshela i Binyamina Ungara. Rok później został mianowany Głównym Kantorem Wielkiej Synagogi w Ramat Gan, synagogi o najbardziej prestiżowym dziedzictwie kantoralnym w Izraelu.

 

 

Maestro Yossi Schwartz

Yossi Schwartz, urodzony w Seattle w 1991 roku, dorastał w rodzinie przesiąkniętej talentem muzycznym. Jego miłość do muzyki rozpoczęła się wcześnie, zainspirowana wielkimi kantorami minionych pokoleń. Jako nastolatek zanurzył się w żywych tradycjach muzycznych Wielkiej Synagogi w Jerozolimie, chłonąc kunszt znanych kantorów i profesjonalnych chórów.

Pod opieką tak słynnych postaci, jak Shlomo Goldhar, Maestro Elli Jaffe i Kantor Israel Rand, Yossi Schwartz doskonalił swoje umiejętności w zakresie muzyki, harmonii i dyrygentury. W 2011 roku założył renomowany Vocal Ensemble Pamonim, uznawany za jeden z najlepszych na świecie wokalnych zespołów kantoralnych.

Występował w Izraelu, Europie i Stanach Zjednoczonych w synagogach, na festiwalach żydowskich, koncertach i weselach. Jest ceniony za swój dramatyczny tenor, płynnie łączący różne style muzyczne, aby uświetnić żydowską muzykę liturgiczną. Znany ze swojej wyjątkowej zdolności do przyciągania i angażowania publiczności, Yossi tworzy inspirujące i niezapomniane doświadczenia, które łączą tradycję i nowoczesność.

Obecnie pełni funkcję dyrektora muzycznego Park East Day School i głównego kantora Skylake Synagogue w Miami, nadal inspirując publiczność i kształtując przyszłość muzyki kantoralnej i żydowskiej.

 

 

Menachem Bristowski, akompaniament

Jest światowej sławy pianistą, który od 35 lat akompaniuje największym kantorom przez ostatnie 35 lat. Jako czołowy izraelski kantoralny pianista koncertowy towarzyszył m.in. izraelskiej orkiestrze filharmonicznej w największych i najbardziej i najbardziej prestiżowych salach koncertowych w Izraelu, jak również podczas Festiwalu Kultury Żydowskiej w Krakowie. Jest niezwykle utalentowanym muzykiem, a jego dorobek obejmuje aranżacje muzyczne dla orkiestry, kantora i chóru.

 

Chór Kantorów w składzie: Eliyahu Bina, Brian Hoffman, Yeshayahu Kirshenbaum, Lidor Mesika, Hillel Sherman, Ron Silberstein, Haim Stein, Yoav Weiss 

 

Bilety w cenie N: 150 / U: 90 PLN do nabycia na 34.jewsihfestival.pl oraz przed wejściem na koncert godzinę przed jego rozpoczęciem.